Mapy myśli. Jak je tworzyć i jak z nich korzystać?

---

Zapewne słyszałeś/aś o tym, czym są mapy myśli. Najprawdopodobniej jednak nigdy takiej mapy nie zrobiłeś/aś! Musimy to zmienić! Dowiedz się, czym są mapy myśli, dlaczego są potężnym i praktycznym narzędziem mentalnym, gdzie je można wykorzystać oraz jak je tworzyć krok po kroku!

Nie znam bardziej skutecznego narzędzia do notowania, nauki i rozwoju pomysłów, niż mapy myśli (i notatki wizualne). Nie wiesz, jak je robić i jak z nich korzystać? Zapraszam do lektury tego artykułu, w którym znajdziesz prosty przewodnik tworzenia map myśli krok po kroku.

Czym są mapy myśli?

Tworzenie map myśli (ang. mind map) to notowanie pewnego zagadnienia za pomocą powiązanych ze sobą strzałkami lub liniami i wynikających z siebie słów–kluczy, które wyodrębniamy z tekstu lub wykładu. Sporządzona w ten sposób notatka ma strukturę promienistą, która odwzorowuje ciąg skojarzeń wychodzących od centralnego słowa kluczowego.

Za twórcę tej metody notowania uważa się powszechnie Tony’ego Buzana. Natomiast już w notatkach samego Leonarda da Vinci sprzed 500 lat można dostrzec podobny schemat sporządzania notatek.

Także, jedną z najsłynniejszych map myśli, była mapa zrobiona przez Charlesa Darwina, która była fundamentem dla jego teorii o pochodzeniu gatunków (patrz poniżej).

Zdjęcie pochodzi z repozytorium wolnych zasobów Wikimedia Commons.

Dlaczego warto notować w postaci map myśli?

Tradycyjne, linearne notatki, które znamy ze szkoły lub ze studiów, nie angażują w wystarczającym stopniu naszego mózgu, o czym pisałem tutaj.

W trakcie sporządzania mapy myśli:

• angażujemy nie tylko lewą, ale także prawą półkulę mózgu,
• używamy pamięci przestrzennej,
• budujemy system skojarzeń,

dzięki czemu łatwiej i szybciej zapamiętujemy informacje oraz później odtwarzamy je z pamięci.

Argumentem dla uzasadnienia korzystania z map myśli (oraz innych narzędzi myślenia wizualnego) jest np. cytat z książki Dana Roama Narysuj swoje myśli:

Przetwarzanie bodźców wzrokowych odbywa się w obu częściach mózgu. Być może wolno upatrywać w tym uzasadnienia [dla] myślenia wizualnego, [które] skłania ludzi do jednoczesnego korzystania z kompetencji analitycznych i zdolności twórczych. To może decydować o przewadze tej metody nad rozwiązaniami zakładającymi posługiwanie się wyłącznie słowem mówionym i pisanym (lewa półkula) lub wyłącznie rysunkiem (prawa półkula).

Nie istnieje bardziej skuteczne narzędzie do notowania, nauki i rozwoju pomysłów, ale także burzy mózgów, rozwiązywania problemów oraz planowania i organizacji działań, niż mapy myśli.

Dlaczego większość nadal nie korzysta z map myśli?

Pojęcie mapa myśli (z ang. mind map) stało się obecnie dość znane. Mimo to nadal większość osób, które słyszały o mapach myśli, nigdy nie spróbowały takiej mapy stworzyć.

Oto najczęściej spotykane wymówki, którymi osoby argumentują swoje niekorzystanie z map myśli:

• nie umiem rysować,
• u mnie to nie zadziała,
• nic z tego nie zapamiętam,
• rysowanie mapy myśli trwa zbyt długo,
• nie wiem, jak się rysuje mapy myśli…

Chciałbym Cię zapewnić, że te wymówki są nieuzasadnione i rozpowszechniane przez osoby, które nigdy nie spróbowały tej metody notowania.

Gdzie można wykorzystać mapy myśli?

Notowanie, organizacja i prezentacja informacji

Mapy myśli są atrakcyjne wizualnie, przykuwają uwagę i zawsze coś się w nich dzieje, dzięki czemu możesz wykorzystać je podczas:

• nauki,
• lektury książki, artykułu,
• planowania i wyznaczania strategii i celów (czegokolwiek),
• podjęcia decyzji/ wyboru,
• prezentacji swoich pomysłów/ projektów/ efektów pracy,
• burzy mózgów (zarówno indywidualnej, jak i w miejscu pracy czy w zespole pracującym nad rozwiązaniem pewnego problemu/ projektem),
• notowania podczas zebrania pracowniczego, szkolenia,
• analizy problemów biznesowych.

Atrakcyjność wizualna i skojarzenia, zawarte w samodzielnie sporządzonej mapie myśli gwarantują, że nawet po dłuższym czasie wystarczy spojrzeć na swoją notatkę, a Twój umysł przywoła informacje, a nawet całe fragmenty tekstu i wiedzę, uzupełniając brakujące elementy drogą skojarzeń.

Generowanie pomysłów i rozwój projektów za pomocą map myśli

Mapy myśli są narzędziem uniwersalnym. Są nie tylko jako narzędziem organizacji informacji, ale służą także m. in. do generowania pomysłów i rozwiązań.

Mapy myśli, ale także notatki wizualne i rysowanie stanowią narzędzia myślenia wizualnego – jeden z 4 filarów mojej autorskiej Koncepcji Zarządzania Procesem Twórczym, którą zawarłem w swoim ebooku.

Mapy myśli są podstawą mojej pracy zarówno twórczej, jak i zawodowej. Każdy artykuł, wiele postów, każdy z moich Projektów powstał w oparciu o mapy myśli, które zacząłem tworzyć jeszcze na studiach. Są one także moim podstawowym sposobem na utrwalanie wiedzy, a codziennie przyswajam naprawdę dużo wiedzy z książek oraz artykułów.

Poniżej możesz zobaczyć właśnie takie moje “robocze” mapy myśli. Nie są one na tyle “ładne” i perfekcyjne, by je wrzucić na Instagrama (te ładniejsze zobaczysz dalej), ale pełnią bardzo ważną rolę w rozwoju moich projektów.

Pierwsza mapa jest streszczeniem, a raczej planem rozdziału do ebooka, nad którym pracowałem i zbiorem informacji nt. wsparcia. Na drugim zdjęciu widać notatki, będące wynikiem researchu nt. Patronite i Pinteresta. Na ostatnim zdjęciu z kolei są 2 notatki, zawierające najważniejsze kwestie i strukturę ebooka, nad którym pracowałem.

Jak widać, nie ma w nich zbyt wielu obrazków, ani pięknego wykaligrafowanego pisma. I takie powinny być mapy myśli tworzone na własne potrzeby, a nie “na pokaz”.

Jak zrobić mapę myśli krok po kroku?

1. Ułóż kartkę A4 poziomo lub pionowo. Z drugiej strony – każda kartka o dowolnym formacie (np. kartka w małym notesie) nadaje się do notowania w postaci map myśli.
2. Na środku kartki umieszczamy najważniejsze centralne pojęcie, temat, hasło, pytanie, problem, ew. tytuł książki, artykułu lub wykładu. Musi to być najbardziej widoczny element mapy, dlatego warto użyć większej czcionki, pogrubionych liter oraz ew. jaskrawszego koloru.
3. W miarę pojawiania się nowych wątków, umieszczamy wokół centralnego pojęcia słowa-klucze (obszary, zagadnienia), z których będą „wyrastać” kolejne hasła, skojarzenia, obszary, pomysły itd. Nowe pojęcia łączymy ze sobą za pomocą strzałek i linii.
4. Pamiętajmy, żeby dbać o hierarchię pojęć w swojej mapie. Im bardziej oddalamy się od pojęcia centralnego, tym mniejsze czcionki stosujemy, robimy mniej ozdobników oraz używamy cieńszych strzałek i linii. Mapa myśli rozwija się od ogółu (od środka) do szczegółu, w związku z tym musimy uwydatniać rzeczy bardziej ogólne o drugorzędnych (zależnych, wynikających).
5. Pisz WIELKIMI DRUKOWANYMI LITERAMI. Jeśli będziesz pisał/a tak, jak to robisz zazwyczaj w swoich notatkach, to rozczytanie takich słów-kluczy zajmie Ci wiele (na pewno więcej) czasu. PS. Owszem, możesz dodawać krótkie „linearne” dopiski lub komentarze, np. naprawdę istotne definicje lub wybrane cytaty. W tym przypadku możesz pisać swoim zwykłym pismem. Ale nie przesadzaj z takimi blokami tekstowymi, dlatego że:
6. Mapa myśli musi być czytelna i maksymalnie przejrzysta. Powinieneś/ powinnaś zrobić wszystko, co w Twojej mocy, by móc „ogarnąć” mapę wzrokiem w jednej chwili. Z drugiej strony, pamiętaj, że mapa musi być czytelna przede wszystkim dla Ciebie, nie dla innych.
7. Stosuj kolory. Najlepiej będzie, jeśli każde słowo kluczowe oraz przyporządkowane do niego kolejne słowa będą innego koloru. Natomiast musisz uważać, by nie przesadzić z kolorami.
8. Dodawaj do słów kluczowych proste ikonki i symbole.
9. Dbaj o symetrię mapy. Mapa powinna wyglądać w miarę harmonijnie (nie idealnie). Staraj się uzupełniać puste przestrzenie/ luki (przy okazji dzięki temu istnieje prawdopodobieństwo, że dostrzeżesz pewne luki).
10. Planuj rozwój mapy z wyprzedzeniem (jeśli warunki na to pozwalają). Przejrzyj pobieżnie lekturę, z której sporządzasz mapę lub spis treści i zaplanuj, gdzie umieścisz najważniejsze pojęcia, np. hasła przewodnie rozdziałów. To samo dotyczy notowania podczas wykładu/ webinaru. Zapoznaj się z programem wydarzenia lub uważnie słuchaj prowadzącego, który najprawdopodobniej poinformuje, o czym będzie mówić.
11. Stąd też wynika bardzo ważna wskazówka: tworzenie mapy myśli polega nie na rysowaniu, tylko na aktywnym słuchaniu lub czytaniu ze zrozumieniem i umiejętności skupienia się na rzeczach kluczowych, dostrzeganiu zależności oraz tworzeniu skojarzeń. Mapa myśli jest nie tyle nośnikiem treści, ile przede wszystkim systemem skojarzeń, który umożliwi nam przywołanie zdobytej wiedzy/ informacji.
12. Notatkę należy opatrzeć datą sporządzenia oraz swoim imieniem i nazwiskiem, inicjałami lub podpisem. Nawet jeśli robisz tę mapę na własny użytek – pomoże to później przyporządkować mapę do przedmiotu/ zagadnienia.
13. Możesz także dodać tytuł mapy, np. na górze, jeśli słowo kluczowe na środku nie wyczerpuje całości zagadnienia, zawartego w mapie.
14. Nie obawiaj się skreślania, poprawiania mapy podczas jej sporządzania. Mapa myśli jest dla Ciebie i musi być przede wszystkim wyczerpująca i czytelna, a nie ładna. Jeśli zależy Ci na estetyce, to po prostu przepisz później wszystko jeszcze raz. Dzięki temu podwójnie zapamiętasz treść notatki.
15. Zrób zdjęcie lub skan mapy i prześlij go sobie na maila/ zapisz na telefonie, komputerze, by zawsze mieć do niej dostęp.
16. Przyporządkuj mapę. Włóż ją do lektury, którą czytasz lub do teczki/ segregatora, w którym przechowujesz materiały z danego przedmiotu/ projektu. Nie zaniedbuj tego kroku!

KILKA PRZYKŁADÓW MAP MYŚLI Z MOJEGO INSTAGRAMA

Niżej zamieściłem kilka map myśli z mojego profilu Kreatywne Notatki na Instagramie. Jak widać, bardzo luźnie traktuję zasady tworzenia map myśli i są one bardziej zbliżone do notatek wizualnych. Dlatego też pamiętajcie o tym, że to są Wasze mapy i możecie robić je tak, jak czujecie!

Zapraszam do obejrzenia pozostałych notatek wizualnych i map myśli, które opublikowałem na moim profilu Kreatywne Notatki na Instagramie.

Mapy myśli rozwijają się równolegle do pomysłów

W mapach myśli łatwo jest zawsze coś dodać, coś dopisać czy dorysować. Na tym polega użyteczność i elastyczność map myśli. Przy w miarę rozsądnym umieszczaniu słów kluczy na kartce, pozostaje tam wystarczająco dużo miejsca na nowe elementy.

Można by rzec, że poprawnie tworzona mapa myśli zaczyna „żyć własnym życiem”. Dąży do harmonii i równowagi, pojawią się w niej pewne luki, które są równoważnikiem elementów, których istnienia jesteśmy pewni, ale nie wiemy do końca, czym są lub jak je należy przedstawić.

Załóżmy, że znamy (lub przemyśleliśmy) na razie pozytywne strony pewnego zjawiska lub procesu. Umieszczamy je po prawej stronie pewnego słowa-klucza. Patrząc na taki układ poczujemy konieczność pozostawienia pewnego pustego miejsca po lewej stronie. Znajdą się negatywne strony tego procesu, nad którymi jeszcze się nie zastanawialiśmy lub na które na razie nie mamy czasu. Następnym razem, kiedy zerkniemy na naszą niedokończoną mapę, od razu dostrzeżemy tę lukę i będziemy wiedzieć, nad czym należy popracować.

Powodzenia w tworzeniu pierwszej (oraz kolejnych) mapy myśli!

Najważniejsze aspekty tworzenia mapy myśli, które przedstawiłem, są absolutnie wystarczające, by rozpocząć samodzielną naukę i ćwiczenia w tym zakresie.

Nie musiałem czytać literatury na temat robienia map myśli, by dojść do wszystkich tajników tej sztuki. Owszem, wymagało to czasu i wielu prób, dlatego zaufaj swojej intuicji, wyobraźni i… improwizuj!

Pamiętaj, że każda mapa myśli będzie inna. Im więcej map zrobisz, tym lepiej będą wyglądać i trafniej odwzorowywać treść lektury/ wykładów. Praktyka czyni mistrza!

Adnotacja: niniejszy artykuł zawiera fragmenty mojego gościnnego artykułu Najlepszy sposób na notatki? Mapy myśli opublikowanego w Bazie Wiedzy UMCS, w tym tytułowa mapa.